Voor een klein knaagdier zit een ongeluk vaak in een grote hoek. Een val van de tafel, een vechtpartij met soortgenoten of een iets te stevige knuffelpartij... Voor je het weet heb je een rat, muis, hamster of gerbil met een lichte shock, bijtwond of gebroken poot. Dan is het handig als je Eerste Hulp Bij Knaagdieren kunt verlenen!
Soms is EHBK niet genoeg. Bij groot leed, zoals ernstig in- of uitwendig letsel of het eten van de verkeerde kamerplant, neem je de knager natuurlijk direct mee naar de dierenarts. Ook bij twijfel geldt: niet zelf dokteren, maar de dierenkliniek raadplegen!
Bijtwonden
Kleine knagers kunnen door een vechtpartij met soortgenoten flinke bijtwonden oplopen. Zet een dier dat erg is toegetakeld apart. De meeste bijtwonden helen snel en vanzelf, ook al zien ze er op het eerste gezicht misschien nogal akelig uit. Pleisters en verbandjes zijn bij knagers niet erg bruikbaar. Behandel de wond desgewenst met wondzalf (bijvoorbeeld calendulazalf). Huisvest de knager tijdelijk op geperste houtkorrels als je zalf gebruikt. Zaagsel blijft plakken aan de ingezalfde wond en zorgt voor extra infectiegevaar. Als er vuil in een dichtgroeiende wond komt, kan er een onderhuidse ontsteking ontstaan. Ratten zijn hier gevoelig voor. De dierenarts kan zo'n abces (een met pus gevulde bult) opensnijden en schoonmaken. Soms springt een abces spontaan open. De wond moet dan goed en deskundig worden gereinigd om een nieuwe ontsteking te voorkomen.
Breuken
Door een val van een tafel of een ontsnappingspoging uit een hard knijpend kinderhandje kan de knager een botbreuk oplopen. Een gebroken pootje heelt meestal vanzelf met wat rust. Soms blijft er een bobbel of knik zichtbaar. Spalken is geen oplossing omdat de knager zich doorgaans snel uit de aangebrachte bandages weet te bevrijden. Zorg dat een gehandicapte knager goed bij zijn eten, drinken en slaapplek kan. Ernstiger dan een pootbreuk is een gebroken ruggengraat. Bij rug- of nekletsel houdt de knager zijn kop scheef of sleept hij met de achterpoten. Dit is een spoedgeval voor de dierenarts! Bij ernstige verlammingsverschijnselen is inslapen vaak de enige oplossing.
Shock
Een knager kan door een plotseling tekort aan circulerend bloed in een gevaarlijke en soms zelfs dodelijke shock raken. Zo'n tekort ontstaat niet alleen door bloedverlies of uitdroging, maar ook door grote angst en pijn. Bij grote schrik verwijden de bloedvaten zich, waardoor er in het knaagdierlichaam een relatief tekort aan bloed ontstaat. Vaak leiden een val, vechtpartij, oververhitting of een stressverhogende ontmoeting met hond, kat of fret tot een shock. Symptomen zijn versuffing, starende ogen, een onregelmatige, snelle hartslag en een versnelde ademhaling. Doordat het bloed tijdens de shocktoestand naar de belangrijkste organen stroomt (zoals het hart), voelen de poten van de knager koud aan en zijn de slijmvliezen (in de bek) bleek. Breng het slachtoffer snel naar een warme, donkere en rustige plaats. De meeste knagers komen dan langzaam weer bij hun positieven.
Onderkoeling
Knagers die te koud zijn gehuisvest en uit het nest gevallen jongen kunnen onderkoeld raken. Suf- en sloomheid, langzame bewegingen, halfdichte ogen en een uitstaande vacht zijn enkele symptomen. Warm het dier niet te snel op. Laat de knager langzaam op temperatuur komen, bijvoorbeeld in je handen of bij een (afgeschermde en niet te hete) kruik. Geef voldoende warm nestmateriaal en zorg dat er drinken aanwezig is.
De grootste gevaren voor
kleine knagers:
1. val van tafel
2. knijpende kinderhanden
3. zon (oververhitting)
4. agressieve soortgenoten
5. trap van schoen
6. andere huisdieren
7. onveilig verblijf (ontsnappen)
8. elektriciteit (doorknagen bedrading)
9. meubilair (bekneld raken)
10. giftige kamerplanten
...Help!
Wat is hier aan de hand?
Help! Mijn rat huilt bloed!
Door de kleurstof porfyrine hebben ratten (en ook muizen) rood traanvocht. Op zich is dat geen reden tot paniek, al kan de aanwezigheid van rode tranen wel wijzen op stress.
Help! Mijn hamster heeft een rare plek!
Syrische (goud)hamsters hebben op iedere heup een klier die er kan uitzien als een kale, natte of donkere plek. Dwerghamsters en gerbils hebben vaak een wat vettige of gelige plek op hun buik. Ook dat is een (geur)klier, geen (huid)probleem.
Help! Mijn gerbil valt om!
Typisch voor gerbils is dat ze door stress een epileptische toeval kunnen krijgen. Ze verstarren en liggen plat op de grond gedrukt met trillende snorharen, knipperende ogen en klapperende oortjes, de voorpoten krampachtig vooruit. Dan vallen ze op hun zij en schokken met hun lijf. Het ziet er eng uit, maar meestal loopt zo'n aanval goed af. Zet de gerbil terug in zijn vertrouwde omgeving en laat hem rustig bijkomen.
Help! Mijn knager heeft een tumor onder zijn staart!
Het gebeurt nog wel eens dat de testikels van een mannelijke knager, vooral bij de Chinese dwerghamster en de tamme rat, per abuis voor een tumor worden aangezien. Niets aan de hand!
Oververhitting
Enkele minuten zon kunnen voor een knager al fataal zijn! Kenmerken van een zonnesteek zijn apathie, slap aanvoelen, bewusteloosheid, een zwakke, versnelde pols, hijgen, kwijlen en trillende poten. Breng de oververhitte knager direct naar een koele, rustige, donkere ruimte. Koel hem af met vochtige doeken of dep voorzichtig met koel (geen ijskoud!) water. Als het dier nog te redden is, zal het binnen korte tijd herstellen. Zorg dat de knager over voldoende vocht beschikt.
Deze rat heeft het duidelijk erg warm. Hij ligt languit gestrekt om zoveel mogelijk lichaamswarmte kwijt te kunnen raken.
Hoe weet je nu zeker of je hamster diep in slaap of echt dood is? Allereerst wordt het lichaam van een hamster in winterslaap niet stijf en hard zoals bij een dood dier het geval is. Er is dus geen sprake van zogeheten lijkstijfheid en evenmin van een vieze lijklucht. Als je de slaper heel voorzichtig iets probeert 'uit te rollen' of zachtjes aan een poot of snorhaar trekt, zal hij hele trage reflexen vertonen. Je kunt de hamster het beste voorzichtig wakker maken door hem langzaam op temperatuur te laten komen, bijvoorbeeld in je handen of in een iets warmere omgeving. Soms is het al voldoende om de hamster toe te dekken met extra nestmateriaal. De kans is groot dat hij dan na een paar uurtjes weer helemaal fit rondloopt. Probeer nooit om een hamster met geweld te wekken en plaats hem niet bij een directe hittebron, zoals een kachel. De overgang is dan veel te abrupt en dat kan schadelijk zijn voor de gezondheid van het dier.
Help! Mijn hamster ligt in coma!
Een hamster kan, als het in zijn omgeving te koud wordt, in een soort coma raken waarbij zijn hartslag en ademhaling sterk teruglopen. Meestal wordt een hamster in zijn nest overvallen door een winterslaap, maar het kan ook gebeuren dat hij elders in zijn verblijf in een diepe slaap valt. De meeste hamsters nemen daarbij een typische houding aan: half opgerold op hun zij met uitgestoken voorpootjes. Een hamster in winterslaap voelt opvallend koud aan en zijn eten blijft onaangeroerd. Hij beweegt en eet niet meer, dus hij zal wel dood zijn, is dan de conclusie die veel hamstereigenaren ten onrechte trekken.
