De dieren in deze groep hebben de uitmonstering ofwel aftekeningen van de originele wildkleur: de goudhamster. De uitmonstering bestaat uit de kaakstrepen en de halve manen. Op iedere wang zit een kaakstreep, zichtbaar als een donkere streep of 'veeg'. Het Engelse woord voor kaakstreep is cheek flash. Flash betekent vlam of flits, de kaakstreep moet dus 'vlammen'. Aan weerszijden van de kaakstreep zitten lichtgekleurde vlekken, die vanwege hun vorm de halve manen worden genoemd. Boven de kaakstreep zit de kleine halve maan, eronder de grote halve maan. Kenmerkend voor de hamster met uitmonstering is verder de ticking ofwel de gekleurde haarpunten, die zorgen voor een soort donkere waas over de vacht.
2. Eenkleuren
Eenkleurige hamsters hebben geen uitmonstering (dus geen kaakstrepen en geen halve manen) en geen ticking, maar zijn helemaal effen gekleurd. De kleur moet over het hele lichaam zo egaal mogelijk zijn, zonder vlekken of schaduwen.
3. Tekeninghamsters
Na de hamsters met uitmonstering en de eenkleuren zijn er de tekeninghamsters. Er komen veschillende tekeningpatronen voor die in allerlei kleuren kunnen worden gefokt. De perfecte tekening bestaat niet. Het is een uitdaging om een dier te fokken met een patroon dat het ideaalbeeld zo dicht mogelijk benadert.
Haarstructuren
Naast kleuren en vlekken kennen we bij de Syrische hamster naast de normaalharige variëiteit nog een aantal verschillende kapsels, oftewel de zogeheten haarstructuren. De vacht van de normaal- of korthaar is kort, dicht ingeplant, wollig en zacht, gelijk een pluchen beertje. Er mogen geen lange haren in zitten.
De Syrische hamster is tegenwoordig niet alleen leverbaar in het overbekende goudbruin, maar in tal van kleurige velletjes. Moeder Natuur levert er desgewenst nog een vlekpatroontje of bijpassend kapsel bij! Dit overzicht wijst beginnende en gevorderde liefhebbers de weg in de kleurenwereld van de Syrische hamster.
Hoe zit een haar in elkaar?
Een hamsterhaar kan zijn opgebouwd uit verschillende kleuren. Dat is goed te zien als je tegen de vacht van de hamster aan blaast, zodat de haren in een rozetvorm uiteenvallen en goed te bekijken zijn. De donkergekleurde haarpuntjes die sommige hamsters op kop en rug hebben worden ticking genoemd. Daarna volgt de dekkleur. Het onderste deel van de haar kan weer anders zijn gekleurd: dat is de grond- of onderkleur. De kleur aan de onderzijde van het dier heet de buikkleur, die ook weer een grondkleur kan hebben.
Goud
De Engelse natuuronderzoeker George Robert Waterhouse beschreef de kleur van de wilde wildkleurige hamster ruim 150 jaar geleden als 'diepgoudgeel'. Volgens de tentoonstellingsstandaard hoort de goudkleurige hamster een warme, goudbruine dekkleur te hebben met een bruine tot zwarte ticking. De grondkleur van de dekharen is blauwgrijs. De buikkleur is grijsachtig wit met een iets donkere grondkleur. De kaakstrepen zijn zwartbruin tot zwart. De oren zijn donker leiblauw, de ogen zwart. De genetische code voor goud is Aw, waarbij de w staat voor wildkleur.
Goud is er in verschillende varianten, van licht goudgeel tot donker roodbruin (mahonie). Volgens de standaard moet het goud warm zijn, en niet te licht of te donker. Bij deze hamster (rechts) is de goudkleur als gevolg van de verdonkeringsfactor U (wat staat voor het Engelse umbrous, wat schaduwrijk betekent) overtrokken met een bruingrijze waas. Dat kun je goed zien aan de kaakstrepen, die zijn niet wit maar donkergrijs. In het Engels noemen ze de verdonkeringsfactor ook wel 'sooty', oftewel 'beroet': de dieren zien er door hun zware, donkere ticking uit alsof ze net door de schoorsteen zijn komen vallen.
Oranje
De oranje Syrische hamster wordt ook wel cinnamon (het Engelse woord voor kaneel) genoemd. De dekkleur is warm oranje, met daaroverheen een bruine (kaneelkleurige) tot blauwe waas. De grondkleur van het dek is blauwgrijs. De buikkleur is cremewit. De kaakstrepen zijn bruin tot blauwgrijs. De oren horen gekleurd te zijn: lichtbruin, dus niet roze. De ogen (donker)rood. De oranje hamster hoort net als de goud warm van kleur te zijn, dus niet flets. De genetische formule is pp, waarbij de p staat voor pink eyed dilution, de Engelse term voor roodoogverdunningsfactor.
Grijs
De grijze hamster is zilvergrijs met een donkergrijs tot parelgrijze dekkleur en zwarte ticking. De grondkleur is diep leiblauw, de buik is lichtgrijs. De kaakstrepen zijn donkergrijs tot zwart. De oren zijn donkergrijs, de ogen donker tot zwart. Een goede grijze hamster is helder zilvergrijs van kleur, zonder een zweem van bruin, en heeft duidelijke, contrasterende zwarte ticking en kaakstrepen. De genetische formule is Sg, van het Engelse silver grey.
In Nederland kennen we naast de grijze hamster de sepia hamster (rechts). Sepia is een moeilijk definieerbare kleur, die veel op grijs lijkt, maar dan met verschillende bruintinten. De kleurformule is niet helemaal duidelijk. Het zou goed kunnen zijn dat het hier niet gaat om een op zichzelf staande kleur, maar om de heterozygote versie van zilvergrijs (Sgsg), die lijkt op de light grey, een lichtgrijze variëteit met geel- en bruintinten die in Engeland voorkomt. De genetische formule van de lichtgrijs is Lglg (de fokzuivere LgLg dieren worden als gevolg van een lethale factor niet geboren).
De lilac Syr heeft een zacht bleekgrijze dekkleur met een roze-achtige waas. De grondkleur is iets donkerder dan de dekkleur, de buikkleur is lichter. De kaakstrepen zijn donker lilac. De oren zijn lichtbruin en de ogen diep donkerrood. De lilac is geen warme kleur zoals de goud en oranje, maar een pastelkleur. Het is een moeilijke kleur, die al snel te flets of juist te bruin wordt. Het valt niet mee om de juiste mengeling van lichtgrijs en 'paars' (lilac) te krijgen. De genetische formule van lilac is dgdgpp, ofwel het in Engeland erkende donkergrijs (dg van dark grey) in combinatie met oranje ofwel de roodoogverdunningsfactor p.
En dit is dan die Engelse donkergrijs (rechts), een kleur die in tegenstelling tot zilvergrijs (Sg) en lichtgrijs (Lglg) niet dominant maar recessief vererft. Donkergrijze (maar ook lilac, immers gefokt uit donkergrijs) dieren kunnen afwijkingen aan de wervelkolom hebben, vaak zichtbaar in de vorm van een knikstaart. Uit de donkergrijs kunnen kleuren als lilac, smoke pearl, beige en ivoor worden gefokt, uit de lichtgrijs onder andere blond. Dat zijn variëteiten die je in Engeland wel vindt, maar in Nederland eigenlijk niet tegenkomt. Uit de zilvergrijs, wel in Nederland vertegenwoordigd, kan in combinatie met creme wit zwartoog worden gefokt.
Lilac
Geel
De gele hamster (in het Engels: yellow) moet rijk donkergeel zijn met zwarte kaakstrepen en dito ticking. De oren zijn donkergrijs, de ogen zwart. De genetische code voor geel is To- (mannetje) of ToTo (vrouwtje) waarbij to staat voor tortoiseshell (schildpad). Geel is eigenlijk een 'bijprodukt' van schildpad en driekleur. Als je geel combineert met oranje, krijg je de kleur honing, waarvan de dekkleur lichtoranje is, de buik ivoor, de kaakstreep oranje, de oren vleeskleurig met iets grijs en de ogen rood. Het dier op de foto heeft voor het mooie te weinig zwart in zijn uitmonstering, iets wat je vaker ziet bij gele dieren die uit driekleur- of schildpadlijnen komen.
Schildpad en driekleur (in feite een schildpad met wit) vererven geslachtsgebonden. Dat betekent dat deze erfelijke factor alleen bij de vrouwtjes voorkomt (Toto). De mannetjes zijn geel (To-). Rechts zie je een goud driekleur: een goudkleurige Syr met gele vlekken en wit.
De creme donkeroog of zwartoog is warm abrikooskleurig. De buik is iets matter van kleur. De oren zijn donkergrijs, de ogen donker tot zwart. De creme donkeroog werd ontdekt in 1951 en is daarmee een van de oudste hamsterkleuren. Deze variëteit mag niet te bleek en niet te geel zijn. De genetische formule is ee, vanwege de e(xtension)-factor die voor de gele (creme) kleur zorgt.
Creme donkeroog
De roodogige creme heeft een warme roomkleur. De oren zijn doorgaans iets bruin tot grijs, de ogen rood. In de praktijk kan de rode oogkleur verschillen van licht- tot donkerrood. De genetische formule is eepp, oftewel creme donkeroog in combinatie met de roodoogverdunningsfactor (oranje).
Deze creme donkeroog (rechts) is volgens de normen van de standaard erg bleek van kleur.
Creme roodoog
Smoke pearl
De combinatie donkergrijs (dgdg) in combinatie met geel (ToTo) levert de kleur smoke pearl op: een bleke grijs-creme pastelkleur met een liefst zware zwarte ticking, donkergrijze oren en zwarte ogen. Smoke pearl levert in combinatie met oranje de lilac pearl (dgdgToTopp) op: een bleek rozegrijs met lichte grijze ticking, vleeskleurige oren en rode ogen. Voor het 'maken' van een lilac pearl (ook wel pink pearl) heb je dus drie verschillende kleuren nodig: donkergrijs, geel en oranje.
Donker sepia
De dekkleur van de donker sepia hamster is zwartbruin, zo donker mogelijk, met een creme-beige grondkleur. De oren zijn zo donker mogelijk, de ogen zwart. De beentjes zijn licht van kleur. Kenmerkend voor de donker sepia zijn de lichtgekleurde ringen om de ogen. Op de snuit, heupen en achterhand van de donker sepia zijn vaak kleurovergangen van licht naar donker zwartbruin te zien. Vooral bij oudere dieren kan de lichte onderkleur 'doorschijnen'. De genetische formule voor donker sepia is UUee, ofwel de verdonkeringsfactor U in combinatie met creme zwartoog.
Als je de donker sepia (in het Engels: sable) combineert met zilvergrijs, ontstaat er een nieuwe kleur: de zilver sepia (silver sable, UUSgSgee). Het zwartbruin van de donker sepia (rechts op de foto) verandert bij de zilver sepia (links) in zwartgrijs. De onderkleur is niet creme-beige, maar zilverwit.
De koper hamster heeft een warm oranjebruine dekkleur met een lichtere, creme-beige grondkleur.De oren zijn bruingrijs, de ogen donkerrood. De beentjes zijn licht. De koperkleur mag niet te licht zijn, maar ook niet te bruin doorslaan. Het is een variëteit die langzaam op kleur komt. Jonge dieren zijn vaak champagnekleurig of soms haast iets blauwig, en krijgen naarmate ze ouder worden de kenmerkende tint. De genetische formule is UUeebbpp: een combinatie van donker sepia (UUee) met de roodoog pp en de (trouwens niet strikt noodzakelijke) bruinfactor b oftewel rust (een kleur die lijkt op goud, waarbij de zwarte tinten vervangen zijn door bruin).
Koper
Zwart
Als er een nieuwe hamsterkleur wordt ontdekt, staat de hamsterwereld even op zijn kop. Dat gebeurde eigenlijk alweer voor het laatst aan het eind van de jaren tachtig van de de twintigste eeuw. Toen dook de échte zwarte Syrische hamster op, die sinds 1990 in Nederland wordt gefokt. De zwarte hamster hoort diep zwart te zijn met een blauwzwarte grondkleur. De oren zijn zeer donkergrijs tot zwart, de ogen zwart. De beentjes zijn lichtgekleurd. Een goede zwarte hamster hoort echt zwart te zijn, zonder bruine aanslag. Oudere dieren willen echter nog wel eens bruin 'doorslaan'. De genetische formule is aa.
Dankzij de komst van de zwarte Syr werden er verschillende nieuwe hamsterkleuren mogelijk. Zo geeft zwart in combinatie met oranje de kleur dove (duifgrijs, aapp) en in combinatie met de vooral in Engeland bekende bruinfactor rust (b) chocoladebruin (aabb). Chocolade in combinatie met oranje levert weer champagne op (aabbpp). Zwart met geel geeft de melanistic yellow (ook wel bekend als yellow-black, black-yellow of smoked yellow), een geeloranje dier met een zware, zwarte schaduwtekening. Rechts zie je een zwart schildpad moeder met haar drie kinderen: een dove schildpad (linksachter), effen dove (linksvoor) en een creme zwartoog met een aftekening die we later nog terugzien.
Albino
De albino hamster (in Engeland: flesh eared white of pale eared albino) is helderwit met vleeskleurige oren en rozerode ogen. Dit dier ziet er uit als een echte albino, maar is het genetisch gezien niet. Het is wat heet een synthetische (zeg maar kunstmatige) albino, die verkregen wordt door kleuronderdrukkende factoren. De genetische formule van albino is cdcdpp, de rusfactor (cdcd) in combinatie met oranje (pp).
Wit roodoog
De wit roodoog (in Engeland: dark eared white) is iets anders dan de albino: hij heeft namelijk gekleurde oren. Dat komt door de rusfactor, die bijvoorbeeld bij konijnen (het Ruskonijn) zorgt voor een wit dier met een gekleurd neusje en gekleurde voetjes. Bij de Syrische hamster komt de kleuruiting echter niet verder dan de oren, die donkergrijs zijn. De vacht is helderwit, de ogen zijn rood. De genetische formule van de wit roodoog is cdcd.
De wit zwartoog is helder wit met donkere (zwarte) ogen en, en dat is de moeilijkheidsgraad bij deze variëteit, vleeskleurige oren die als het even kan vrij moeten zijn van zwarte vlekken. Net als bij de albino en wit roodoog moet het wit helderwit zijn, zonder gele zweem, schaduwen of sporen van vlekken. De genetische formule is SgSgee, een combinatie dus van zilvergrijs met creme zwartoog.
Wit zwartoog
Witband
De witband hamster heeft als aftekening een witte band rond het lichaam lopen, net als een Lakenvelder koe. De band kan in breedte variëren. Ideaal is een breedte die ongeveer eenderde van de lichaamslengte bedraagt. De band moet zo 'strak' mogelijk belijnd zijn en mag volgens het ideaalbeeld niet scheef zitten. Gekleurde vlekken en uitlopers in het wit zijn evenmin gewenst. De genetische formule is Ba (van het Engelse banded). Witband vererft dominant, de combinatie witband x effen gekleurd levert gemiddeld vijftig procent kans op witbanden op.
Schildpad
De schildpad hamster is een tweekleurig dier, waarbij een van de kleuren altijd geel is in combinatie met een andere kleur: bijvoorbeeld geel met goud of, zoals hier, geel met zwart. Het geel kan in kleur verschillen van lichtgeel en oranjegeel tot meer creme. Het ideale dier heeft veel vlekken, die mooi over het lijf verdeeld en scherp begrensd moeten zijn. De genetische formule van schildpad is zoals al eerder gezegd to. Alleen de vrouwtjes laten in principe de schildpadtekening zien, de mannetjes zijn geel.
Driekleur
De driekleur is schildpad met wit, oftewel een dier met witte en gele vlekken in combinatie met een derde kleur, bijvoorbeeld wit, geel en goud of wit, geel en zwart zoals hiernaast. De kunst is om een dier te fokken met een zo evenredig mogelijke vlekverdeling, waarbij de kleuren scherp begrensde blokjes vormen. Dat geldt ook voor het wit, dat geen band mag vormen. De genetische formule voor driekleur is Toto in combinatie met, voor het wit, Ba (witband) of Ds (gevlekt). Ook hier geldt dat de kleur geslachtsgebonden is, de mannetjes zijn geel.
Gevlekt
De gevlekte hamster heeft een tekening die bestaat uit vlekken die zo regelmatig mogelijk over het lichaam moeten zijn verdeeld. Er zijn twee verschijningsvormen: witte dieren met gekleurde vlekken (zoals links) of gekleurde dieren met witte vlekken. Er zijn veel variaties mogelijk: van een wit dier met alleen een gekleurde vlek op zijn kop tot een geheel gekleurd dier met alleen een witte bles. De genetische formule is Dsds, waarbij Ds staat voor dominant spot. Met name bij gevlekte dieren kunnen twee oogkleuren voorkomen, bijvoorbeeld één rood en één zwart oog of één donkerrood en één lichtrood oog.
Roan
Roan (schimmel) is het gevolg van de Anophthalmic White-factor (Whwh). Deze factor zorgt in combinatie met andere variëteiten voor dieren met een spierwitte buik (in het Engels: white bellied) of voor witte dieren met een gekleurde haarpunten. De ticking is, zoals ook bij dit dier, vaak het duidelijkst zichtbaar op de kop. De fokzuivere vorm (WhWh) is niet levensvatbaar. Wie twee roans of witbuiken met elkaar kruist, kan in het nest kleine, witte en oogloze dieren verwachten.
Mozaiek
Met name in de oude hamsterliteratuur wordt nog wel eens gesproken van eenkleurige hamsters die ergens op het lijf wat donkergekleurde aftekeningen hebben. Dit niet vaak opduikende patroon wordt ook wel mozaiek genoemd. Het is waarschijnlijk geen op zichzelf staand en verervend tekeningpatroon, maar een 'bijproduct'. Zo dook deze creme zwartoog hamster met zwarte aftekeningen op zijn rug en bij het oog op in een lijn schildpadhamsters.
Hamstervariëteiten zijn aan mode onderhevig. Kleuren komen en gaan, tinten worden lichter en donkerder. De Engelse hamsterfokker en -keurmeester David Baglin zegt daar in een artikel in Focus South van mei 1999, het blad van de Southern Hamster Club, de volgende wijze woorden over: To sum up I would say that often people just do not like change, but because hamsters being what they are, there will always be change. The standard of hamsters will always vary, from area to area and from hamstery to hamstery and trends will come and go. Hamster breeders shoud do it for the fun and their stock should only be critecised by themselves or by the judge of the show on the day. Just ENJOY!
Dit kleurenoverzicht is afgeleid van 'De kleurige velletjes van de Syrische hamster' een uitgebreid artikel dat in twee delen is gepubliceerd in de nummers 7/8 en 9 jaargang 1999 van het blad Avicultura. Wie zich verder wil verdiepen in de kleuren van de Syrische hamster, doet er goed aan om de uitgebreide serie 'information leaflets' (informatievellen per variëteit met kleurenfoto) aan te schaffen via de British Hamster Association. Aanbevolen literatuur: 'De Syrische (goud)hamster als gezelschapsdier', te vinden in de knagerbieb.
Nog meer kleurenoverzichten van Syrische hamsters?
Kijk op de website van de Svenska Hamsterföreningen (Zweedse hamstervereniging) voor een overzicht van diverse kleuren, haarvariëteiten en tekeningpatronen.
Toverballen
Weet jij wat voor kleur dit is?, vragen eigenaren van Syrische hamsters me vaak. Of: weet jij wat voor kleuren ik uit deze combinatie kan verwachten? Soms weet ik dat echt niet. Dan zijn de kleurtjes die via de e-mail komen binnenrollen te gecompliceerd om nog te kunnen herleiden of een voorspelling te kunnen doen. Sommige kleuren lijken erg op elkaar en zijn moeilijk te identificeren als je de precieze genetische achtergrond niet weet.
Veel hamsters zijn tegenwoordig toverballen: er zijn zó veel kleuren door elkaar gefokt, dat er werkelijk van alles onder hun vachtje kan schuilgaan. Berekenen wat er aan kleuren geboren gaat worden, is dan heel erg moeilijk. Net als bij een toverbal weet je nooit welke laag er tevoorschijn kan komen.
Allerlei kleurtjes door elkaar fokken kan leuk lijken. Het is dan altijd weer spannend wat er geboren gaat worden. Maar dat mixen levert wel veel 'zwevers' op: onduidelijke kleuren die tussen twee andere kleuren in lijken te hangen. Een te licht uitgevallen kleur a, een iets te donkere kleur b, kleur c met een beetje invloed van kleur d en opeens heb je een hele nieuwe kleur e. Bijzonder en apart misschien, maar het is erg moeilijk om uit die zwevers weer zuivere, 'officiële' kleuren terug te fokken. En is kleur e wel een échte kleur? Of slechts een eenmalige toevalstreffer?
Het kan natuurlijk zijn dat het je helemaal niets uitmaakt of de kleur van je hamster volgens de standaard te flets, te donker of te vlekkerig is. Je bent gewoon dol op kleurtjes. Prima, maar misschien moet je jezelf dan niet proberen af te vragen wat je nu precies in handen hebt en ook niet met deze dieren naar keuringen willen.
Als je kwalitatief goede kleuren wilt, moet je jezelf eigenlijk beperken tot en richten op het fokken van één of twee kleuren. Daar heb je, blijkt in de praktijk, vaak al je handen vol aan. Als je serieus met je knagers wilt fokken, doe je er goed aan het aantal toverballen beperkt te houden. Al die kleurtjes zijn leuk, maar als je te veel gaat mengen is het net als met een palet verf: je houdt geen gloeiend goud, gitzwart, helderwit of spetterend oranje meer over.
In de Verenigde Staten werd in 1972 voor het eerst de langharige Syrische hamster, ook wel teddy bear hamster of angora genoemd, gefokt. De langhaar heeft een centimeters lange, zeer zachte, dichte en weelderige vacht. De genetische formule is l (van het Engelse longhaired). De vachtlengte kan erg verschillen. De mannetjes krijgen de langste haren, die als een sleep achter het lichaam kunnen vallen.De kleur kan door de langhaarfactor verwateren. Bij deze grijze langhaar is bijvoorbeeld goed te zien dat de zwarte ticking op de rug is weggevallen.
De satijnhaar, sinds 1969 bekend, heeft een extra glanzende vacht. Dat komt doordat de haarschachten hol zijn, zodat het licht er doorheen schijnt. Het resultaat is een sterke glans, die vooral kleruen als goud, oranje, creme en koper een prachtige warme, vurige tint geeft. De genetische formule is Sa van het Engelse satin. Het is niet verstandig om twee satijnharige Syren met elkaar te kruisen. Dat levert dieren op met een dubbele satijnfactor, waardoor de beharing lelijk en dun wordt. Kruis daarom altijd een satijnhaar met een normaalhaar. Dat levert een nest met circa vijftig procent normaalharen en vijftig procent satijnharen op.
Door de enorme veelheid aan kleuren is het soms erg moeilijk om door de bomen het bos nog te zien. Er is een getraind oog (en informatie over de voorouders) voor nodig om de verschillende variëteiten uit elkaar te houden.
Het door elkaar fokken van hamsterkleuren kan zowel voordelig als nadelig werken. Bij aan elkaar verwante kleuren, zoals bijvoorbeeld donker sepia, creme en koper geeft het door elkaar fokken in de regel geen problemen. Maar in andere gevallen worden de kleuren er van dat 'mengen' niet beter op en gaat de zuiverheid en herkenbaarheid er door verloren. Wie bijvoorbeeld witband met gevlekt kruist, maakt van zijn tekeningpatronen een rommeltje. Maar inkruisen met goud kan een grijze hamster weer helpen aan een betere, zwarte ticking.
Langhaar
Satijnhaar
Rex
De rex ofwel krulharige hamster heeft een korte, zachte, dicht ingeplante en krullerige vacht met kroesjes en lichte golfjes. Ook de snorharen zijn, heel kenmerkend voor deze variëteit, gebogen of gekruld. De rexbeharing kan de vacht iets lichter of valer doen lijken. De genetische formule is rx. Het is mogelijk om de verschillende haarvariëteiten met elkaar te kruisen. Zo ontstaan bijvoorbeeld de langhaar satijn en (zie hiernaast) de langhaar rex.
Op deze foto kun je zien wat de verschillende haarstructuren voor invloed kunnen hebben op de kleur. Dit zijn allemaal creme zwartoog Syren, met linksboven een creme zwartoog satijn, rechtsboven een creme zwartoog langhaar en rechtsonder een creme zwartoog witband normaalhaar.
